<strong>Prawa dzieci </strong> z niepełnosprawnościami

Prawa dzieci z niepełnosprawnościami

<strong>Prawa dzieci </strong> z niepełnosprawnościami

Prawa dzieci z niepełnosprawnościami

Kiedy rozejrzymy się wśród znanych nam dzieci, z dużym prawdopodobieństwem okaże się, że znamy chociaż jedno dziecko z niepełnosprawnością. W Polsce, jak wynika ze statystyk publikowanych przez GUS, ok. 3% dzieci w wieku do 15 lat to dzieci z niepełnosprawnościami. A zatem: troje dzieci na 100 w Polsce zmaga się nie tylko z problemami dotyczącymi ogółu dzieci, ale także z dodatkowymi, wynikającymi z niepełnosprawności. 

Dzieci z niepełnosprawnościami są szczególnymi podmiotami praw. Niezbędna jest ich szczególna ochrona. Jako społeczeństwo mamy obowiązek otaczać je szczególną opieką. Oprócz tego przysługują im standardowe prawa dziecka. 

Najistotniejsze w prawach dziecka z niepełnosprawnością jest to, by cały system dążył do tego, aby mogło się ono rozwijać w sposób jak najbardziej zbliżony do swoich rówieśników i aby choroba nie była przeszkodą do tego rozwoju. Podstawą jest wyrównanie szans i umożliwienie osiągnięcia niezależności i aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym.

Źródła praw małego człowieka z niepełnosprawnością

Wśród źródeł, z których możemy wyczytać szczególne prawa małego człowieka z niepełnosprawnością, w pierwszej kolejności należy wymienić Konstytucję, która wyraźnie podkreśla w art. 32 ust 2., że nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny, natomiast w art. 68 ust. 3 nakłada na władze publiczne zobowiązanie do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej osobom niepełnosprawnym, a w art. 69 gwarantuje wprost pomoc władz publicznych dla osób niepełnosprawnych, odsyłając do szczegółowych uregulowań ustawowych, dotyczących pomocy w zabezpieczeniu egzystencji, przysposobieniu do pracy (nauki) oraz komunikacji społecznej.

Kolejnym aktem gwarantującym prawa dzieci z niepełnosprawnościami jest konwencja o Prawach Dziecka, która w art. 23 uznaje prawa dziecka niepełnosprawnego do pełni normalnego życia w warunkach gwarantujących mu godność, umożliwiających osiągnięcie niezależności oraz ułatwiających aktywne uczestnictwo w życiu społeczeństwa. Ratyfikacja Konwencji zobowiązuje Polskę do szczególnej troski oraz zapewnienia pomocy udzielanej uprawnionym do niej dzieciom oraz osobom odpowiedzialnym za opiekę nad nimi. Pomoc ta ma być udzielana bezpłatnie lub – stosownie do posiadanych środków – z zagwarantowaniem dostępu do oświaty, nauki, opieki zdrowotnej, opieki rehabilitacyjnej, przygotowania zawodowego oraz możliwości rekreacyjnych i realizowana w sposób prowadzący do osiągnięcia przez dziecko jak najwyższego stopnia zintegrowania ze społeczeństwem oraz osobistego rozwoju.

Na poziomie ustaw źródłem praw dzieci z niepełnosprawnościami jest Karta Praw Osób Niepełnosprawnych, w świetle której niepełnosprawni mają prawo do niezależnego, samodzielnego i aktywnego życia oraz nie mogą podlegać dyskryminacji. Przysługuje im prawo do pełnego dostępu do dóbr i usług oraz wszechstronnej rehabilitacji, prawo do nauki, pomocy psychologiczno-pedagogicznej i innych gwarancji i zabezpieczeń społecznych. Szczegółowe uregulowania prawa do nauki osób niepełnosprawnych zawierają kolejne ustawy, np. ustawa o systemie oświaty, prawo do zabezpieczenia socjalnego, ustawa o pomocy społecznej, prawo do rehabilitacji zawodowej i społecznej.

Podstawowe prawa dzieci z niepełnosprawnością

  1. Prawo do ochrony zdrowia

Najważniejszym z praw dziecka z niepełnosprawnością, jest prawo do ochrony zdrowia, a więc przede wszystkim do korzystania z wszelkich świadczeń przysługujących każdemu obywatelowi. Oprócz tego jednak niejednokrotnie dziecko z niepełnosprawnością potrzebuje dużo szerszej diagnostyki, stałej rehabilitacji i kosztownego leczenia, a także zakupu specjalistycznego sprzętu. Państwo ma obowiązek informowania i wskazania możliwości uzyskania dofinansowywania na leki i leczenie, zakupu sprzętu rehabilitacyjnego, zarezerwowania turnusów rehabilitacyjnych oraz dostępu do przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych do rehabilitacji niepełnosprawnych dzieci. Obowiązek informacyjny jest w tej kwestii bardzo istotny, gdyż rodzice dzieci z niepełnosprawnościami często są bardzo bezradni wobec ilości formalności, jakim muszą stawić czoło. Każda gmina, na wniosek rodziny, w której jest dziecko z niepełnosprawnością, może przyznać pomoc w postaci asystenta rodziny, który wesprze rodzinę zarówno informując ją, o jakie świadczenia może wnioskować, a także pomagając w wypełnianiu wniosków i załatwianiu formalności.

Z niepełnosprawnością u dzieci wiąże się bardzo dużo wydatków na sprzęt oraz na naprawę sprzętu oraz na wymianę go na nowy (np. u dzieci, które szybko rosną, często należy wymieniać niektóre rodzaje sprzętu rehabilitacyjnego). Niejednokrotnie naprawy sprzętu są bardzo kosztowne. Wszystkie powinny być finansowane przez państwo, gdyż sprawny sprzęt rehabilitacyjny, a także ten niezbędny do funkcjonowania dziecka, jest podstawą dla możliwości korzystania przez dzieci z ich pozostałych praw.

2. Prawo do opieki społecznej

Niepełnosprawność jest jednym z tytułów ubiegania się o świadczenia z opieki społecznej. Dzieciom z niepełnosprawnością przysługuje zasiłek pielęgnacyjny, który jest przyznawany w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki i pomocy innej osoby.  Rodzice i opiekunowie dzieci z niepełnosprawnościami mogą ubiegać się o przyznanie im specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego albo zasiłku dla opiekuna. Powinni oni  zasięgnąć informacji we właściwej gminie, który z zasiłków jest dla nich odpowiedni. Więcej informacji na temat zasiłków, które mogą przysługiwać, ma obowiązek udzielić lokalna gmina.

3. Prawo do transportu publicznego

Dla wielu dzieci z niepełnosprawnościami transport z miejsca zamieszkania do szkoły czy przedszkola jest bardzo utrudniony – szczególnie w mniejszych miejscowościach, w których odległości od placówek są większe. Ważne są (z finansowego punktu widzenia) ulgi na przejazdy środkami publicznego transportu zbiorowego przysługujące dzieciom z niepełnosprawnościami i ich opiekunom – mają oni prawo do ulgi w wysokości 78% przy przejazdach środkami publicznego transportu zbiorowego kolejowego oraz autobusowego są uprawnione dzieci i młodzież dotknięte inwalidztwem lub niepełnosprawne oraz jedno z rodziców lub opiekun dzieci i młodzieży dotkniętych inwalidztwem lub niepełnosprawnych. Uprawnienie to obejmuje wyłącznie przejazd z miejsca zamieszkania lub miejsca pobytu do przedszkola, szkoły, szkoły wyższej, placówki opiekuńczo-wychowawczej, placówki oświatowo-wychowawczej, specjalnego ośrodka szkolno-wychowawczego, specjalnego ośrodka wychowawczego, ośrodka umożliwiającego dzieciom i młodzieży spełnianie obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, ośrodka rehabilitacyjno-wychowawczego, domu pomocy społecznej, ośrodka wsparcia, zakładu opieki zdrowotnej, poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, a także na turnus rehabilitacyjny – i z powrotem.

4. Prawo do nauki

Tak samo, jak każde inne dziecko, to z niepełnosprawnością ma pełne prawo do nauki oraz do zapewnienia mu możliwości edukacji we wszystkich typach szkół, zgodnie z indywidualnymi predyspozycjami, potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi [art. 70 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 1 pkt 1 i 5 ustawy o systemie oświaty]. Dziecko z niepełnosprawnością co do zasady nie jest zwolnione z obowiązku szkolnego, dlatego też ma nie tylko prawo uczęszczania do szkoły, ale i taki obowiązek.

W związku z tym gmina ma obowiązek zapewnić niepełnosprawnym dzieciom pięcioletnim i sześcioletnim (oraz starszym przedszkolakom) bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższego przedszkola, oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej, innej formy wychowania przedszkolnego lub ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego. Wybrany ośrodek nie musi mieć publicznego charakteru ani być najbliższą geograficznie placówką – idea przepisu jest taka, aby zapewnić możliwość kształcenia stosownie do wymagań i zaleceń wskazanych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego w dedykowanych do tego ośrodkach rewalidacyjno-wychowawczych. 

Gmina ma również obowiązek zapewnienia uczniom z niepełnosprawnościami, których kształcenie i wychowanie odbywa się w trybie kształcenia specjalnego lub indywidualnego nauczania, bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższej szkoły podstawowej. Uczniom z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, także do najbliższej szkoły ponadpodstawowej, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym uczeń kończy 21. rok życia.

Dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim, którzy biorą udział w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych, gmina zapewnia bezpłatny transport i opiekę w czasie przewozu do ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym kończą 24 lub 25 lat.

W szkole na dyrekcję oraz na nauczycieli przepisy prawa nakładają obowiązek dostosowania treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych ucznia.  Zgodnie z przepisami możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i młodzież z niepełnosprawnościami ma być zapewniona zgodnie z indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami. Szkoła publiczna ma obowiązek zapewnienia opieki nad uczniami niepełnosprawnymi przez umożliwianie realizowania zindywidualizowanego procesu kształcenia, form i programów nauczania oraz zajęć rewalidacyjnych. Oznacza to, że program i wymagania muszą być dostosowane do danego ucznia, jego możliwości i umiejętności.

Każde dziecko z niepełnosprawnością ma prawo do korzystania z opieki i pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz ze specjalnych form pomocy dydaktycznej, a także do uzyskania opinii bądź orzeczenia w sprawach dostosowania wymagań edukacyjnych do jego indywidualnych potrzeb psychofizycznych, uzyskania diagnozy, korzystania z terapii w zależności od rozpoznanych potrzeb. Kiedy u dziecka poradnia psychologiczno-pedagogiczna lub inna poradnia specjalistyczna stwierdza specyficzne trudności w uczeniu się, uniemożliwiające sprostanie obowiązkom, rodzice mają prawo żądać od szkoły dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb dziecka, a szkoła ma obowiązek dostosowania wymagań w taki sposób, aby umożliwić wyrównanie szans dziecka w przyszłości i osiągnięcie przez nie niezależności i aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym.

Każde dziecko z niepełnosprawnością ma prawo do przystąpienia do sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego bądź egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w warunkach i formie dostosowanych do indywidualnych potrzeb psychofizycznych. To bardzo ważne prawo dla rozwoju edukacyjnego i przyszłości dziecka.  Wymagania egzaminacyjne oraz ich standardy muszą być przystosowane formą zarówno do uczniów niewidomych i słabowidzących, niesłyszących i słabosłyszących, jak i do uczniów z innymi niepełnosprawnościami.

Uczeń z wadą słuchu, głęboką dysleksją, rozwojową afazją, z niepełnosprawnościami sprzężonymi lub autyzmem, w tym z zespołem Aspergera, ma prawo do zwolnienia go z nauki drugiego języka obcego. Dodatkowo też każde dziecko z niepełnosprawnością ma również prawo do wydłużenia każdego etapu edukacyjnego przynajmniej o jeden rok.

Prawo do nauki jest najistotniejszym prawem dziecka z niepełnosprawnością, gdyż dzięki dostosowanej edukacji ma ono największe szanse w przyszłości być niezależną jednostką, zintegrowaną ze społeczeństwem. Dlatego w tym aspekcie należy kłaść szczególny nacisk na szkoły, aby wykonywały swoje obowiązki.

5. Prawo do dostępności: architektonicznej, cyfrowej i informacyjno-komunikacyjnej

Z niektórymi rodzajami niepełnosprawności wiąże się duże utrudnienie z dostępem do informacji. Tak jest na przykład w przypadku dostępu do informacji dla osób niesłyszących, szczególnie niesłyszących od urodzenia, które mogą mieć problemy z rozumieniem tekstów czytanych.  Zgodnie z ustawą o języku migowym i innych środkach komunikowania się, organy administracji publicznej mają obowiązek udostępniania usługi pozwalającej na komunikowanie się [na przykład tłumacza języka migowego], a także mają obowiązek informowania obywateli o możliwości skorzystania z tej usługi.

Każda publiczna strona internetowa i aplikacja powinna być skonstruowana zgodnie z wytycznymi dostępności treści internetowych dla osób z niepełnosprawnościami. Dotyczy to postrzegalności, funkcjonalności, zrozumiałości tekstów, a także kompatybilności z możliwie największą liczbą programów, w tym z narzędziami i programami wspomagającymi osoby niepełnosprawne.

Budynki użyteczności publicznej powinny być dostępne z architektonicznego punktu widzenia dla osób niepełnosprawnych oraz osób ze szczególnymi potrzebami. Z punktu widzenia praw dzieci z niepełnosprawnościami szczególnie ważne jest, aby w szkołach i przedszkolach nie było barier architektonicznych. W indywidualnych przypadkach, jeżeli podmiot publiczny nie jest w stanie, w szczególności ze względów technicznych lub prawnych, sprostać wymaganiom dostępności – ma on obowiązek zapewnić dostęp alternatywny, np. wejście osobnym wejściem czy dzwonek ustawiony przed schodami, po którego uruchomieniu natychmiast przyjdzie osoba, która pomoże osobie z niepełnosprawnością dostać się do budynku.

Świadomość, szacunek, godność

Wszelkie wyżej wymienione prawa przysługujące dzieciom z niepełnosprawnościami są ważne, jednak najistotniejszym prawem w tym przypadku – i to prawem, o które może dbać absolutnie każdy z nas – jest prawo do szacunku oraz do godności. Spotykając osobę z niepełnosprawnością miejmy na uwadze te dwa podstawowe prawa. Ważna jest również świadomość tego, że temu konkretnemu małemu człowiekowi, którego spotykamy na swojej drodze czy prywatnie na placu zabaw, czy zawodowo jako urzędnicy, nauczyciele, lekarze, sprzedawcy, należy się szacunek i zadbanie o jego godność. To pierwszy krok do zapewnienia mu przyjaznego otoczenia i zrozumienia.

Na koniec chciałam przytoczyć [za Rzecznikiem Praw Dziecka] podstawowe zasady, na których winny się opierać wszelkie działania na rzecz dzieci niepełnosprawnych. To zasady:

  • personalizacji [osoba z niepełnosprawnością zawsze jest podmiotem tych działań i z myślą o niej i jej dobru powinno się je podejmować] 
  • wczesnej diagnozy i tworzenia optymalnych warunków rozwoju;
  • odpowiedzialności [osoba z niepełnosprawnością powinna mieć możliwość podejmowania samodzielnej decyzji w każdej kwestii, która jej dotyczy];
  • pomocniczości/subsydiarności [osoba z niepełnosprawnością powinna zawsze być równoprawnym partnerem współdziałając z otoczeniem]; 
  • poszerzania autonomii osób z niepełnosprawnościami [kierowania się przede wszystkim ich własnym interesem życiowym];
  • indywidualności [dostosowanie działań terapeutycznych do kategorii upośledzeń, charakteru oraz uzdolnień osób z niepełnosprawnościami];
  • pełnej współpracy z rodziną dziecka z niepełnosprawnością i zapewnienia wyspecjalizowanej opieki.

Cały artykuł przetłumaczony, dzięki uprzejmości Pani Marty Kłosińskiej, na język migowy, znajdziecie tutaj:

Źródła:

  1. Dzieci w Polsce w 2014. Charakterystyka demograficzna. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/dzieci-w-polsce-w-2014-roku-charakterystyka-demograficzna,20,1.html
  2. Konstytucja Rzeczypospolitej polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku [Dz.U. nr 78, poz. 483]
  3. Konwencja o Prawach Dziecka z dnia 20 listopada 1989 roku [Dz.U. 1991, nr 120, poz. 526]
  4. Deklaracja Praw Dziecka z 1959 r.
  5. Deklaracji Praw Osób Niepełnosprawnych 
  6. Ustawa o systemie oświaty z 7 września 1991 r [tj. Dz.U. 2021, poz. 1915]
  7. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ SPRAWIE OCENIANIA, KLASYFIKOWANIA IPROMOWANIA UCZNIÓW I SŁUCHACZY W SZKOŁACH PUBLICZNYCH z dnia 22 lutego 2019 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 373)
  8. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ W SPRAWIE ORZECZEŃ I OPINII WYDAWANYCH PRZEZ ZESPOŁY ORZEKAJĄCE DZIAŁAJĄCE W PUBLICZNYCH PORADNIACH PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNYCH z dnia 7 września 2017 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 1743)
  9. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ W SPRAWIE ZASAD ORGANIZACJI I UDZIELANIA POMOCYPSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ W PUBLICZNYCH PRZEDSZKOLACH, SZKOŁACH I PLACÓWKACH z dnia 9 sierpnia 2017 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 1591) tj. z dnia 9 lipca 2020 r. (Dz.U. z 2020 r. poz. 1280)
  10. ustawa z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. 2021, poz. 2268]
  11. ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz o zatrudnianiu osób niepełnosprawnych [t.j. 2021, poz 573].
  12. Ustawy Prawo oświatowe z dnia 14 grudnia 2016 [tj. Dz.U. 2021, poz. 1082]
  13. http://www.niepelnosprawni.pl/ledge/x/2689
  14. https://www.gov.pl/web/rodzina/konwencja-o-prawach-osob-niepelnosprawnych
  15. http://konwencja.org/konsultacja/artykul-7/
  16. https://www.brpd.gov.pl/sites/default/files/rpd_stare/wystapienia/uwagi_o_przestrzeganiu_praw_dzieci_niepelnosprawnych.pdf
  17. Wyrok WSA w Poznaniu z 3 marca 2021 r. II SA/Po 853/20
  18. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO W SPRAWIE RAMOWYCH PLANÓWNAUCZANIA W PUBLICZNYCH SZKOŁACH I PLACÓWKACH ARTYSTYCZNYCH z dnia 6 czerwca 2019 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 1247) tj. z dnia 4 października 2021 r. (Dz.U. z 2021 r. poz. 2149)
  19. USTAWA O JĘZYKU MIGOWYM I INNYCH ŚRODKACH KOMUNIKOWANIA SIĘ z dnia 19 sierpnia 2011 r. (Dz.U. Nr 209, poz. 1243) tj. z dnia 15 września 2017 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 1824)
  20. USTAWA O DOSTĘPNOŚCI CYFROWEJ STRON INTERNETOWYCH I APLIKACJI MOBILNYCH PODMIOTÓW PUBLICZNYCH 1)2) z dnia 4 kwietnia 2019 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 848)
  21. USTAWA O ZAPEWNIANIU DOSTĘPNOŚCI OSOBOM ZE SZCZEGÓLNYMI POTRZEBAMI z dnia 19 lipca 2019 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 1696) tj. z dnia 29 maja 2020 r. (Dz.U. z 2020 r. poz. 1062)

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *


Szanujemy Twoją prywatność

Nasza witryna wykorzystuje pliki cookies, aby dostosować funkcjonowanie całej strony do Twoich potrzeb oraz w celach statystycznych. Pliki cookies mogą być łączone z Twoimi danymi osobowymi. Korzystając z naszej witryny bez zmiany ustawień przeglądarki, „ciasteczka” będą zapisywane w pamięci urządzenia. Klikając „Zgadzam się”, wyrażasz zgodę na używanie przez nas plików cookies. Aby zmienić ich rodzaj, kliknij „wybór ustawień”.

Wybór ustawień
Zgadzam się

Ustawienia polityki prywatności

Niezbędne pliki cookies

Są to pliki cookies, potrzebne dla procesów uwierzytelniania, bezpieczeństwa, utrzymania preferencji użytkownika oraz zapewnienia funkcjonalności witryny. Nie mamy obowiązku uzyskać Twojej zgody w związku z plikami cookie, które są absolutnie niezbędne.

Akceptuje wybrane
Zgadzam się